Z edukacyjnego punktu widzenia, gdzie w Biblii można znaleźć przykład idealnego środowiska rodzinnego oraz przykład idealnie funkcjonującej rodziny?
Zarówno w Starym jak i w Nowym Testamencie, ale zwłaszcza w Starym, możemy dużo dowiedzieć się na temat różnych modeli rodziny. W naszych czasach jesteśmy raczej zwolennikami modelu indywidualistycznego niż wspólnotowego. Z historii opisanych w Biblii, prawdopodobnie możemy więcej nauczyć się na podstawie kontrastów, to znaczy, jak nie zachowywać się w rodzinie niż przez obserwowanie rodziny w idealnej scenerii, która wprowadza w życie rodzinny ideał. Obserwowanie kontrastów może być jednak pomocne.
Spójrzmy wiec na biblijny dokumenty.
Pwt 6.1-9 „A to są przykazania, ustawy i prawa, których Pan, wasz Bóg, nakazał was uczyć, abyście je pełnili w ziemi, do której się przeprawiacie, aby ją posiąść. 2 Abyś był przejęty czcią dla Pana, Boga twego, przestrzegając po wszystkie dni twego życia wszystkich jego ustaw i przykazań, które Ja dziś nakazuję tobie, twoim synom i wnukom, i abyś żył długo. 3 Słuchaj ich, Izraelu, i starannie je wykonuj, aby ci się dobrze powodziło i abyście się rozmnożyli bardzo w ziemi opływającej w mleko i miód, jak ci przyrzekł Pan, Bóg twoich ojców.
4 Słuchaj, Izraelu! Pan jest Bogiem naszym, Pan jedynie! 5 Będziesz tedy miłował Pana, Boga swego, z całego serca swego i z całej duszy swojej, i z całej siły swojej. 6 Niechaj słowa te, które Ja ci dziś nakazuję, będą w twoim sercu. 7 Będziesz je wpajał w twoich synów i będziesz o nich mówił, przebywając w swoim domu, idąc drogą, kładąc się i wstając. 8 Przywiążesz je jako znak do swojej ręki i będą jako przepaska między twoimi oczyma. 9 Wypiszesz je też na odrzwiach twojego domu i na twoich bramach.”
Powyższy fragment zwraca uwagę na znaczenie powtórzeń. Powtarzanie i powtarzanie! Czy to zapewnia sukces w wychowaniu? Czy pomaga nam budować nasze ideały? To prawda, że powtarzanie może pomóc, ale to nie wszystko.
Powyższy fragment z Pwt 6 jest podstawą, żydowskiego zwyczaju umieszczania na futrynie drzwiowej tzw. mezuzy, małego pojemniczka, w którym są umieszone dwa fragmenty Tory.
Na stronie internetowej „My Jewish Lerarning” znajduje się artykuł pt. Dlaczego Żydzi wieszają mezuzę na futrynie drzwiowej? Oto co tam jest napisane:
„Żydowskie domostwo jest tworzone przez ludzi, którzy w nim mieszkają - przez sposób, w jaki się zachowują; rzeczy które wykonują lub nie wykonują; zasady wiary, które wyznają. W pewnym sensie żydowski styl życia można scharakteryzować przy pomoc określenia – „przenośna wiara”: możesz go zabrać ze sobą wszędzie. Tak jest w przypadku Szabatu, koszerności, praw dotyczących czystości rodziny, codziennej modlitwy i studiowania Tory.
Powszechnie przyjmuje się, że judaizm jako religia jest bardziej zorientowany na świętość czasu niż świętość miejsca. Przy wielu okazjach coś poświęcamy, ale bardzo niewiele miejsc nazywamy świętymi.
Czy to jest cała prawda? Wcale nie, bo samo miejsce, w którym mieszkamy, nasze stałe miejsce zamieszkania, jest poświęcone. Osiąga się to przez bardzo konkretny rytuał, przez micwę (przykazanie wykonywane jako obowiązek religijny) mezuzy. Mezuza ma pochodzenie biblijne i dlatego ma wielką wagę.
Właśnie w Pwt 6,9 jest napisane: „Wypiszesz je też na odrzwiach (mezuzot w liczbie pojedynczej mezuza) twojego domu i na twoich bramach.” Co ma być wypisane? Boskie polecenie jest bardzo jasne: „Słowa, które wam powiem w tym dniu”: że będziecie miłować swojego Boga, wierzyć tylko Jemu, przestrzegać Jego przykazań i przekażcie to wszystko swoim dzieciom.
Dlatego mezuza odnosi się zarówno do pergaminu (klaf), na którym zapisane są wersety Tory (Pwt 6: 4-9, 11: 13-21), jak również do pudełka lub pojemnika, w którym znajduje się pergamin. Mezuza spełnia dwie funkcje: za każdym razem, gdy wchodzisz lub wychodzisz z domu, mezuza przypomina ci, że masz przymierze z Bogiem. Po drugie, mezuza jest symbolem dla innych ludzi, że to konkretne mieszkanie jest żydowskim domostwem, działającym według specjalnego zestawu zasad, rytuałów i wierzeń.”
Warto przy tej okazji odwołać się do sytuacji związanej z Covid-19. We wszystkich publicznych miejscach w tym również w budynku kościelnym przypominamy osobom, które się w nim znajdują o konieczności przestrzegania odpowiednich zasad, które mają na celi zredukować potencjalną możliwość zakażenia.
W jakim stopniu powtarzanie gwarantuje wykonanie zadania? Krótko mówiąc, powtarzanie i uczenie się na pamięć często pomaga zdobyć solidną podstawę do dalszej refleksji i działania. Jednak samo powtarzanie niekoniecznie prowadzi do samodzielnego myślenia i działania zbudowanego na zasadach. Nieco dalej w tym samym rozdziale (Pwt 6) jest opisane w formie narracji w jaki sposób ten ideał powinien być realizowany.
Pwt 6:20-25 „A gdy twój syn zapyta cię kiedyś: Co to za nakazy, ustawy i prawa, które nakazał wam Pan, Bóg wasz, 21 to odpowiesz twojemu synowi: Byliśmy niewolnikami faraona w Egipcie i Pan wyprowadził nas z Egiptu możną ręką. 22 I czynił Pan na naszych oczach znaki i cuda wielkie i dotkliwe przeciw Egiptowi i przeciw faraonowi, i przeciw całemu jego domowi. 23 Lecz nas stamtąd wyprowadził, aby nas wprowadzić tutaj i dać nam tę ziemię, którą przysiągł naszym ojcom. 24 I nakazał nam Pan spełniać te wszystkie przepisy, okazywać cześć zbożną Panu, Bogu naszemu, aby nam się dobrze powodziło po wszystkie dni naszego życia, jak to jest dzisiaj. 25 I będzie nam poczytane za sprawiedliwość, gdy dołożymy starań, aby spełniać wobec Pana, Boga naszego, te wszystkie przykazania, jak nam nakazał.”
Przez połączenie przykazań z historią opowiedzianą w formie narracji, nadajemy im mocy. Opowiadania pozostają w pamięci, natomiast przykazania się zapomina. Opowiadania pokazują nam co naprawdę jest ważne.
Warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden element, który pojawia się w tym fragmencie i który dostarcza cennej korekty w myśleniu dwóch rodzajów chrześcijan – oba łączą posłuszeństwo bezpośrednio ze zbawieniem, jednak różnica między nimi jest zasadnicza. Jedna grupa wie, że nie jest w stanie być posłuszna i dlatego wierzy tylko w łaskę. Druga grupa uważa, że rzeczywiście może okazać posłuszeństwo i zapracować na zbawienie uczynkami. Niestety żadna z tych grup nie uchwyciła idei, że posłuszeństwo ma związek z byciem szczęśliwym tu i teraz, na tej ziemi. Dlatego Pwt 6 zawiera ważną myśl dla obu grup, pokazując po prostu co działa w ziemskiej rzeczywistości.
Przykład. Przepisy informują nas, że do baku w naszym samochodzie wlewamy paliwo, a nie sok pomarańczowy. To nie jest arbitralna zasada! Silnik spalinowy może działać tylko przy użyciu odpowiedniego paliwa. Tim Jennings posługuje się w swoich publikacjach sformułowaniem „design law” co znaczy „prawo projektowania/tworzenia”. Jest ono przeznaczone/zaprojektowane do pracy w określony sposób.
Dwa elementy są godne uwagi w tym fragmencie: posłuszeństwo było dla Izraelitów warunkiem przetrwania w ich nowej ziemi - posłuszeństwo nie ma bezpośredniego związku ze zbawieniem; oraz bardziej prawdopodobne jest to, że forma opowiadania/narracji przetrwa w umysłach zarówno rodziców, jak i dzieci.
Zwróćmy teraz uwagę na dwa kluczowe fragmenty w Nowym Testamencie.
Ef 5,21 – 33 „Ulegając jedni drugim w bojaźni Chrystusowej. 22 Żony, bądźcie uległe mężom swoim jak Panu, 23 bo mąż jest głową żony, jak Chrystus Głową Kościoła, ciała, którego jest Zbawicielem. 24 Ale jak Kościół podlega Chrystusowi, tak i żony mężom swoim we wszystkim. 25 Mężowie, miłujcie żony swoje, jak i Chrystus umiłował Kościół i wydał zań samego siebie, 26 aby go uświęcić, oczyściwszy go kąpielą wodną przez Słowo, 27 aby sam sobie przysposobić Kościół pełen chwały, bez zmazy lub skazy lub czegoś w tym rodzaju, ale żeby był święty i niepokalany. 28 Tak też mężowie powinni miłować żony swoje, jak własne ciała. Kto miłuje żonę swoją, samego siebie miłuje. 29 Albowiem nikt nigdy ciała swego nie miał w nienawiści, ale je żywi i pielęgnuje, jak i Chrystus Kościół, 30 gdyż członkami ciała jego jesteśmy. 31 Dlatego opuści człowiek ojca i matkę, i połączy się z żoną swoją, a tych dwoje będzie jednym ciałem. 32 Tajemnica to wielka, ale ja odnoszę to do Chrystusa i Kościoła. 33 A zatem niechaj i każdy z was miłuje żonę swoją, jak siebie samego, a żona niechaj poważa męża swego.”
Ef 6,1-4 „Dzieci, bądźcie posłuszne rodzicom swoim w Panu, bo to rzecz słuszna. 2 Czcij ojca swego i matkę, to jest pierwsze przykazanie z obietnicą: 3 Aby ci się dobrze działo i abyś długo żył na ziemi. 4 A wy, ojcowie, nie pobudzajcie do gniewu dzieci swoich, lecz napominajcie i wychowujcie je w karności, dla Pana.”
Rada, jakiej udzielił apostoł Paweł nie jest bezpośrednio związana ze zbawieniem, ale ze szczęściem naszych rodzin na ziemi tu i teraz. Możemy w tym fragmencie odnaleźć ważną radę zarówno dla rodziców jak i dla dzieci. Rada ta jest przekazana w formie, która jest dla nas bardzo odpowiednia.
Warto również zwrócić uwagę na listę cnót opisanych w Nowym Testamencie, które mają uniwersalne zastosowanie zarówno w kulturach indywidualistycznych, jak i wspólnotowych. Wśród tych list, najważniejsza jest ta, która opisuje „owoc Ducha”:
Ga 5,22-26 „Owocem zaś Ducha są: miłość, radość, pokój, cierpliwość, uprzejmość, dobroć, wierność, 23 łagodność, wstrzemięźliwość. Przeciwko takim nie ma zakonu. 24 A ci, którzy należą do Chrystusa Jezusa, ukrzyżowali ciało swoje wraz z namiętnościami i żądzami. 25 Jeśli według Ducha żyjemy, według Ducha też postępujmy. 26 Nie bądźmy chciwi próżnej chwały, jedni drugich drażniąc, jedni drugim zazdroszcząc.”
Warto postawić jeszcze jedno pytanie: Czy dobre rodzicielstwo jest gwarancją wychowania dobrych dzieci? Każdy rodzic, który troszczy się o swoje dzieci będzie zasmucony, gdy jego dzieciom nie powiedzie się w życiu. Ogólnie możemy powiedzieć, że dobre rodzicielstwo ma znacznie większe szanse na wychowanie dobrych dzieci niż złe rodzicielstwo. W Biblii jest kilka naprawdę zachęcających historii dla rodziców, których dzieci odeszły od ideałów swoich rodziców. Przykłady pochodzą z czasów monarchii w Judzie. Możemy je przeczytać w 2Krl 16-23. Zły król Achaz wychował Hiskiasza, jednego z najlepszych królów Judy. Jednak król Hiskiasz wychował Manassesa, jednego z najgorszych królów, który panował przez 55 lat i składał w ofierze swoje dzieci. Było to najdłuższe panowanie ze wszystkich królów w Judzie. Jego syn Amon również był niegodziwy, ale panował zaledwie przez 2 lata. Co ciekawe ten „zły” duet ojciec-dziadek wychował Jozjasza, ponownie jednego z najlepszych królów Judy. Krótko mówiąc, nawet najlepsze rodzicielstwo nie gwarantuje dobrych wyników, z kolei najgorsze rodzicielstwo niekoniecznie skazuje dzieci na złe wyniki.
Na koniec spójrzmy na przykłady ze Starego Testamentu, jak nie wychowywać dzieci:
Abraham i Sara: oboje kłamali i oboje akceptowali bigamię z Hagar (Rdz 12-25)
Izaac i Rebeka: oboje złamali podstawowe zasady dobrego rodzicielstwa; oboje w spektakularny sposób faworyzowali swoje ulubione dzieci. Rdz 25,28 mówi o tym bez ogródek: „Izaak kochał Ezawa, ponieważ jadł z jego zwierzyny, ale Rebeka kochała Jakuba”.
Jakub: kolejna spektakularna porażka rodzicielstwa. Jakub nie tylko praktykował poligamię ze swoimi czterema żonami, ale także przeciwstawiał dzieci sobie nawzajem; faworyzował Józefa i Benjamina, dzieci Racheli, jego ulubionej żony (Rdz 29-50).
Heli: znany z kształcenia małego Samuela. Obaj synowie Heliego byli łajdakami (1 Sm 2,12)
Samuel: jego synowie również nie byli dobrymi ludźmi; nie nauczył się na błędach Heliego, w 1Sm 8,3 czytamy: „Lecz jego synowie nie chodzili jego drogami, gonili raczej za zyskiem, brali datki i naginali prawo.”.
Dawid: po romansie z Batszebą i morderstwie jej męża jego rodzina się rozpadła. Absalom i Adoniasz: dwa najbardziej znamienne przykłady rodzicielskiej klęski. Historia została opisana w 2 Sm 11-19.
Wniosek: o wiele łatwiej jest mówić innym i udzielać rad, jak być dobrymi rodzicami, niż samemu być dobrym rodzicem.
Świat potrzebuje dzisiaj solidnych wzorów do naśladowania. Mimo, że Araham nie spełnił określonych wymagań autor księgi Rodzaju 18,19 napisał: „Wybrałem go bowiem, aby nakazał synom swoim i domowi swemu po sobie strzec drogi Pana, aby zachowywali sprawiedliwość i prawo, tak iżby Pan mógł wypełnić względem Abrahama to, co o nim powiedział.”
Na zakończenie warto zacytować znane słowa amerykańskiego poety Edgara Guesta, żyjącego w latach 1881-1959 – (Sermons We See)
„Wolałbym raczej zobaczyć kazanie niż słyszeć je każdego dnia;
Wolałbym, aby ktoś szedł ze mną niż tylko wskazywał mi drogę.
Oko jest lepszym i bardziej chętnym uczniem niż ucho,
Dobra rada jest myląca, ale przykład jest zawsze jasny;
Najlepszymi ze wszystkich kaznodziejów są ludzie, którzy żyją zgodnie z swoimi definicjami,
Ponieważ to, co każdy potrzebuje, to zobaczyć dobro w działaniu.”
DO PRZEMYŚLENIA
Czy powtarzanie gwarantuje sukces w wychowaniu dzieci?
Czy dobre rodzicielstwo jest gwarancją wychowania dobrych dzieci?
Komentarze