Z jakimi wyzwaniami zmagamy się przy tłuczeniu greckich i hebrajskich tekstów Biblii na język polski i inne współczesne języki świata?
Chociaż adwentyści dnia siódmego nie są zwolennikami teorii o werbalnym (słownym) natchnieniu Biblii, nie oznacza to jednak, że słowa wybrane przez pisarzy biblijnych nie były ważne. Być może wydaje się nam, że słowa zawsze „oznaczają to, co znaczą”, ale tak nie jest. Poszczególne słowa posiadają znaczenie tylko w danym kontekście. Na przykład, gdy posługujemy się sarkazmem, słowa zwykle wskazują dokładnie na przeciwieństwo ich znaczenia („Nie mogę się doczekać, aby mieć kanałowe leczenia zęba!”). W języku symbolicznym słowo jest kodem, które oznacza coś innego (na przykład Pan Jezus używał słowa „świątynia” na określenie swojego „ciała”). Z kolei w idiomach znaczenia słów zaczerpnięte ze slangu są bardzo zbliżone do rzeczywistego znaczenia, ale mogą oznaczać coś zupełnie innego (na przykład” „Nie widziałem cię ruski rok!). Każdy język posiada słowa o różnych znaczeniach, a wiele słów ma więcej niż jedno znaczenie. Dlatego istnieją różne sposoby tłumaczenia zdań. Różne tłumaczenia pozwalają spojrzeć na tekst z różnych punktów widzenia i odkryć nowe spojrzenie na Boga, Jego charakter i Jego wolę. Różne tłumaczenia pozwalają czytelnikowi odkryć różne znaczenia tekstu. Niektóre teksty są trudniejsze do zrozumienia niż inne. Chociaż tekst nie zmienia się, to jednak jego znaczenie może się różnić w różnych kontekstach. Dlatego nie powinniśmy być zaskoczeni, że istnieją różne interpretacje tekstu biblijnego.
Znaczenie słów: Łk 10,15; Dz 2,27
Łk 10,13.15
„Biada tobie, Chorazynie, biada tobie, Betsaido; bo gdyby w Tyrze i Sydonie działy się te cuda, które u was się stały, dawno by w worze i popiele siedząc, pokutowały.… A ty, Kafarnaum, czy aż do nieba wywyższone będziesz? Nie! Aż do piekła zstąpisz.” (BW)
Dz 2,27
„Bo nie zostawisz duszy mojej w otchłani I nie dopuścisz, by święty twój oglądał skażenie.” (BW); „Albowiem nie zostawisz duszy mojej w piekle, a nie dasz świętemu twojemu oglądać skażenia.” (BG)
W groźbie skierowanej do niepokutujących miast Chorazyn, Betsaida i Kafarnaum Pan Jezus powiedział, że zstąpią do piekła (hades). Dla Greków to słowo kojarzyło się z bóstwem podziema – z postacią samego Hadesa, a co za tym idzie – z przebywaniem złych ludzi po śmierci w ognistej przestrzeni. Jednakże, kiedy słowo to jest użyte w Nowym Testamencie, często jest wykorzystane do wyrażenia żydowskiej idei grobu, czyli miejsca, w którym chowa się martwe ciało. W nowotestamentowym kontekście słowo to nie jest obciążone grecko-rzymskim bagażem znaczeniowym. Jest to to samo słowo, które jest zastosowane do przetłumaczenia słowa „sheol” które pojawia się często w Starym Testamencie i również oznacza grób. Hebrajskie wyrażenie „zasnąć z ojcami”, jak zostało to wyrażone na przykład w przypadku Dawida, Salomona i reszty królów, oznacza odpoczynek w sheol. Interpretowanie znaczenia słów w Nowym Testamencie z perspektywy Greków oznacza całkowite rozminięcie się z żydowskim kontekstem danego słowa. Autor Dziejów w 2:27 cytuje Psalmy i pokazuje, jak słowo sheol jest wykorzystane do wyrażenia stanu w którym ciało rozkłada się w grobie, a nie w wiecznie palącym się ogniu.
Autorzy naszej lekcji zwrócili ponadto uwagę na znaczenie dwóch hebrajskich słów hesed (łaska) i shalom (pokój). Słowa te rzeczywiście posiadają głębokie i często empiryczne znaczenie. To znaczenie nie może być zbudowane jednie na podstawie jednego fragmentu czy historii, ale należy je zbadać szeroko czytając wszystkie historie, prawo i poezję w których dane słowo się pojawia.
Powtórzenia: Poezja i Psalm 22
Autorzy lekcji zwrócili uwagę na technikę powtórzeń w tekście Biblii. Powtórzenia były sposobem zwrócenia szczególnej uwagi w hebrajskiej lingwistyce. Jest to szczególnie widoczne w poezji, gdzie hebrajscy autorzy stosowali tzw. paralelizmy (powtórzenie tej samej myśli, przy pomocy innych słów o podobnym lub przeciwstawnym znaczeniu). W kulturze zachodniej poeci bardzo często posługują się rymem wokalnym w którym ostatnie słowa w danej linii brzmią jak ostatnie słowa w poprzedniej linii. W przeciwieństwie do tej techniki poeci hebrajscy posługiwali się paralelizmami czy „rymowaniem” pomysłów czy idei. Poeci hebrajscy wykorzystywali wyrażenia synonimiczne – nie tylko w obrębie wyrazów, ale także idei, aby w ten sposób przedstawiać rzeczy na wiele różnych sposobów, zwiększając w ten sposób zdolność zapamiętywania i widzenia czegoś z kilku różnych perspektyw jednocześnie.
Na przykład spójrzmy na Psalm 22. Już na samym początku pojawia się paralelizm:
Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił...?
Czemuś tak daleki od wybawienia mego, od słów krzyku mojego?
Ten mesjanistyczny psalm rozpoczyna się w wersecie 2 od skargi Dawida, który czuje się opuszczony (pierwsza strofa) i daleki od wyzwolenia (druga strofa). W wersecie 3 mówi o tym, że w ciągu dnia woła do Boga - ale nie otrzymuje odpowiedzi (pierwsza strofa), oraz woła w nocy - ale nie ma odpoczynku (druga strofa).
Boże mój! Wołam co dnia, a nie odpowiadasz,
I w nocy, a nie mam spokoju.
Strofy nie są dokładnymi paralelami, ale są ze sobą ściśle powiązane. Ten styl jest stosowany nie tylko w pojedynczych wersetach, ale również w większych fragmentach poezji. Czasami tematy całej księgi są przedstawione w formie paralelizmu.
Kontekst: Poza bezpośrednie otoczenie literackie
Aby zrozumieć i prawidłowo zinterpretować tekst biblijny trzeba uwzględnić jego kontekst. Autorzy lekcji zwrócili uwagę przede wszystkim na literacki kontekst słowa, który dotyczy przede wszystkim tego, co znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie danego słowa/wersetu/perykopy. Kontekst literacki może posiadać kilka poziomów: 1. Poziom słowa lub zdania; 2. Poziom fragmentu (perykopa); 3. Poziom historii/opowiadania; 4. Poziom księgi; 5 Poziom kolekcji ksiąg (np. Prorocy mniejsi, Listy więzienne, ewangelii synoptyczne); 6. Poziom Starego lub Nowego Testamentu; 7. Cała Biblia.
Ponadto możemy badać tzw. kontekst intertekstualny, który dotyczy innych tekstów, w których jest zacytowany nasz fragment lub cytatów z innych ksiąg, które są umieszczone w naszym badanym tekście. Do tego rodzaju kontekstu należą również fragmenty paralelne, które są bardzo widoczne w ewangeliach synoptycznych oraz w księgach Samuelowych, Królewskich i Kronikach.
W obserwacji i interpretacji tekstu pomaga również kontekst historyczny, który dotyczy wydarzeń opisanych w Biblii, lub aluzji do tychże wydarzeń. Bardzo pomocne jest również zrozumienie okoliczności powstania danej księgi, chronologii oraz uwarunkowań geograficznych.
W końcu ważną rolę odgrywa poznanie kontekstu kulturowego lub społecznego, który dotyczy zwyczajów, tradycji, ekonomii, polityki oraz uwarunkowań społecznych. Ten ostatni poziom jest bardzo istotny. Niestety autorzy naszej lekcji niewiele mówią na jego temat. Chociaż nie zawsze możemy poznać lub zrekonstruować kontekst historyczno-społeczny to jednak wiedza na jego temat: „dlaczego”, „gdzie”, „kiedy” i „kto” pomaga w interpretacji danego fragmentu Biblii. W kazaniu na Górze nauka Pana Jezusa, aby „iść drugą milę” ma większy sens, gdy wiemy, że rzymscy żołnierze posiadali prawo, które zezwalało im rozkazać osobie postronnej, aby niosła ich sprzęt przez jedną milę.
Znaczenie ksiąg biblijnych: Kroniki
Znaczna część współczesnego świata posiada niezwykle wartościowy przywilej czytania Słowa Bożego bez ograniczeń i stosowania go w swoim życiu. Tak zwany duży obraz lub najszerszy poziom zrozumienia znaczenia tekstu pojawia się wtedy, gdy czytamy całą księgę za jednym razem, a nawet kilka razy w całości. Możemy to łatwo zobaczyć w przypadku małej księgi jaką jest na przykład list Judy, czy nawet w większej księdze jak na przykład w księdze Joela. Jednak w przypadku dużej księgi, takiej jak księgi Kronik nie jest to łatwe zadanie. Kiedy porównamy księgi Kronik z księgami Samuela i księgami Królewskimi to możemy bardzo wyraźnie zobaczyć, że wiele fragmentów nakłada się na siebie i wiele historii jest ponownie opisanych. Dzięki temu, że możemy porównać to co zostało powtórzone, albo pominięte, możemy zrozumieć na czym polegała teologia autorów i jaki był ich punkt widzenia. Kronikarz chce wyraźnie pokazać, że wygnanie Izraela było wynikiem porzucenia Boga i braku oddawania czci w Jego świątyni. Odbudowa świątyni w czasach Ezdrasza i Nehemiasza była możliwa dzięki okazaniu przez Boga łaski po okresie dyscyplinowania Judy w Babilonie przez 70 lat.
Poznanie różnych elementów kontekstu pomaga lepiej zrozumieć słowa, zdania, akapity, całe księgi, testamenty oraz całą Biblię. Zaczynamy rozumieć znaczenie danej księgi, gdy czytamy ją w całości i poznajemy poszczególne elementy kontekstu. Jednym z najlepszych sposobów studiowania Biblii jest czytanie dużej porcji tekstu za jednym razem, aby zobaczyć i poznać duży obraz. Następnie studiowanie bardzo dokładnie mniejszych fragmentów tekstu (kilka wersetów, lub akapit) danej księgi, pomaga zrozumieć całą księgę.
DO PRZEMYŚLENIA
Czy Biblia, która jest przetłumaczona „dosłownie” jest dobrym tekstem? Czy są lepsze metody tłumaczenia?
Dlaczego teksty biblijne zawierają tyle powtórzeń? Czy Biblia nie mogłaby być o wiele krótsza i przekazać tę samą treść?
Jakie niebezpieczeństwa kryją się za badaniem historycznego kontekstu? Czy można zbyt daleko zagłębić się w historyczny kontekst? Kiedy tak może się stać?
Jakie treści stają się widoczne, gdy czytamy Biblię szeroko na przykład cały list czy grupę listów za jednym razem? Czy można zobaczyć główny temat w całej Biblii?
Komentarze