Biorąc pod uwagę fakt, że surowe wyroki proroków rzadko odnosiły sukces w reformowaniu ludu Bożego, czy istnieje jakaś wskazówka w Biblii na temat tego, co mogłoby się stać, gdyby prorocy byli bardziej łagodni i bardziej wspierający?
Materiał, którym zajmowaliśmy się w tym tygodniu był ogromny. Autor naszego podręcznika przeznaczył tylko jedną lekcję na omówienie „Lamentu proroków” i skupił uwagę jedynie na kilku fragmentach wybierając z trzech „głównych” proroków: Izajasza (ok. 745–685) i Ezechiela (ok. 593–570), oraz Amosa (ok. 757–753) i Micheasza (ok. 740 - 700) z grupy dwunastu „małych proroków”.
Amos był najwcześniej działającym prorokiem z tej grupy i jedynym, który „oficjalnie” służył zarówno w północnym królestwie Izraela, jak i w południowym królestwie Judy. Amos służył w czasie, gdy oba królestwa były bogate i dobrze prosperowały pod panowaniem królów, którzy sprawowali władzę przez prawie pół wieku. W Izraelu panował Jeroboam II (ok. 793 - 753), natomiast w Judzie panował Uzjasza (lub Azariasz) (ok. 790 - 739). Warto zwrócić uwagę na daty: po Amosie Izrael cieszył się suwerennością tylko przez trzydzieści lat. Izraelici zostali pobici i uprowadzeni przez Asyryjczyków do niewoli w 722 roku. Wszyscy prorocy zgodziliby się z tezą, że Izrael został pokonany, ponieważ nie zaspokoił potrzeb „tych najmniejszych”.
Izajasz rozpoczął swoją pięćdziesięcioletnią służbę w południowym królestwie Judy wkrótce po tym, jak Amos zakończył swoją. Izajasz służył w czasie panowania jednego z najlepszych królów Judy - Hiskiasza (ok. 729 - 686) i jednego z najgorszych – Amona (ok. 641 - 639) i najprawdopodobniej został zabity przez najgorszego króla Judy - Manassesa (ok. 696 - 641), gdy tylko objął on tron.
[Autorzy ksiąg Królewskich i Kronik różnią się w swoich przekonaniach, co do „najgorszego” króla. Autor drugiej księgi Królewskiej bardzo otwarcie stwierdza, że zniszczenie przyszło na Judę, „… zgodnie ze słowem Pana spotkało to Judę, aby usunąć ją sprzed oblicza jego za grzechy Manassesa, za to wszystko, co uczynił, a także za krew niewinną, którą przelał, napełniając Jeruzalem niewinną krwią; toteż Pan nie chciał odpuścić.” 2Krl 24,3, 4.
Natomiast autor księgi Kronik opisał wygnanie Manassesa do Asyrii/Babilonu, gdzie pokutował i został przywrócony do swego królestwa w Jerozolimie. Kronikarz opisał szczere wysiłki Manassesa, aby naprawić szkody, jakie powstały w wyniku jego odstępstwa (2 Krn 33,10-17). Autor księgi Królewskiej nie mówi nic o wygnaniu, pokucie i przywróceniu na urząd królewski!]
Czterdziestoletnia służba Micheasza w Judzie (ok. 740 - 700) miała miejsce w bardzo podobnym czasie, co służba Izajasza. Prorok Micheasz potępiał społeczne i religijne zło, podobnie jak czynił to Izajasz.
Służba Ezechiela trwała około dwudziestu lat (ok. 593-570). Był on prorokiem na wygnaniu skąd wzywał Judę do rozliczenia się ze swoich czynów. Wraz z częścią elity żydowskiej został on uprowadzony do Babilonu przez króla Nebukadnessara.
Praca wszystkich proroków zawsze była niezwykle trudna. Żaden prorok nie chciał wykonywać swojej trudnej pracy i głosić surowe poselstwo. Zmagali się ze swoim powołaniem, zwłaszcza ci, którzy pozostawili po sobie długi księgi. Musieli ogłosić wiele bardzo trudnych rzeczy. Wydaje się, że prorocy, przeżywali całe spectrum emocji i uczuć, począwszy od mocnego i surowego języka do wyrażania bardzo subtelnych i delikatnych uczuć.
Kiedy czytam surowe teksty proroków na temat Bożego gniewu, który zostanie wylany to odczuwam wewnętrzny lęk. Z drugiej strony, w proroczych orędziach możemy również odnaleźć przykłady bardzo delikatnego języka, kiedy prorocy próbowali pokazać, w jaki sposób Pan Bóg ponownie pragnął inicjować przymierze ze swoim ludem – oferta osobistej rozmowy, wpisanie prawa do serca, zamiana serca twardego na miękkie, metafora przytulania dziecka do policzka, wypisywania imienia na dłoni etc.
Prorocze orędzia nie są jedynie erupcją surowego gniewu, który jest wylany na cały naród. W księgach proroków możemy również zobaczyć próby poruszania się w stronę uprzejmości i zdolności do adaptowania, co jest szczególnie widoczne w twórczości Jeremiasza, chociaż orędziem tego proroka nie zajmowaliśmy się w tym tygodniu.
Zagrożenia ze strony władzy królewskiej. Według 1 Sm 8,10-18, kiedy Izraelici po raz pierwszy postanowili wybrać króla, Samuel ostrzegł ich przed zagrożeniami jakie się z tym łączą:
I powiedział Samuel wszystkie te słowa Pana ludowi, który domagał się od niego króla. 11 Rzekł więc: Takie będzie uprawnienie króla, który będzie nad wami królował: Będzie zabierał waszych synów i sadzał ich na swoich wozach i rumakach, aby biegali przed jego wozem, 12 aby byli mu dowódcami nad tysiącami i dowódcami nad pięćdziesiątkami, aby uprawiali jego rolę, sprzątali jego żniwo, sporządzali oręż i przybory do jego wozów wojennych. 13 Będzie zabierał wasze córki, aby sporządzały wonne maści, aby gotowały i piekły. 14 Najlepsze wasze pola i winnice, i gaje oliwne zabierze i da swoim sługom. 15 Z waszych plonów i winnic będzie pobierał dziesięcinę i dawał z niej swoim dworzanom i sługom. 16 Najlepsze wasze sługi i służebnice, i najlepsze wasze bydło, i osły zabierze i zatrudni w swojej gospodarce, 17 na wasze trzody nałoży dziesięcinę, a wy będziecie mu za sługi. 18 A jeśli kiedyś będziecie narzekali z powodu króla, którego sobie obraliście, Pan wam wtedy nie odpowie.
Spójrzmy na niektóre przykłady proroczych orędzi.
Amos: Podeptanie ubogich. W podręczniku do Szkoły Sobotniej znajduje się lista kilkunastu fragmentów z księgi Amosa, które wyraźnie pokazują, w jaki sposób lud Boży znęcał się nad biednymi ludźmi (Am 3,9-11; 4,1, 2; 5,10-15). Chciałbym zwrócić szczególnie uwagę na Am 8,4-6.
Słuchajcie tego wy, którzy depczecie ubogiego i tępicie biednych kraju, mówiąc: 5 Kiedyż minie nów, abyśmy mogli kupczyć zbożem, i sabat, abyśmy mogli ziarno wystawić na sprzedaż, pomniejszyć efę, a powiększyć odważniki, przechylić oszukańczo wagę, 6 nabywać nędzarzy za pieniądze, a ubogich za parę sandałów i sprzedawać poślad zboża?
Powyższy fragment zawiera bardzo wyraźną i otwartą krytykę. Prorok Amos służył w okresie największej gospodarczej prosperity zarówno w państwie północnym jak i południowym. Czasy Jeroboama II to okres prosperity. Panowanie tego króla było długie. Poczucie stabilności oraz pokój sprzyjał gromadzeniu dóbr materialnych. Amos zwrócił bardzo wyraźnie uwagę, że wzrost królestwa i ekonomiczne bogactwo zostało zdobyte wskutek wykorzystywania ludzi biednych. Amos stanął w obronie ludzi, którzy nie mieli społecznego głosu. Prorok wyraźnie zwrócił uwagę, że zabieranie ludziom ziemi oraz niewolnictwo nie jest czymś dobrym.
Struktura księgi Amosa jest niezwykle ciekawa. Rozpoczyna on swoją księgę od wypowiedzenia przepowiedni przeciwko okolicznym narodom, które otaczały Izraela i Judę, a dopiero potem zajmuje się Izraelem i Judą. Polityczny kontekst przepowiedni Amosa jest bardzo intrygujący.
Warto pamiętać, że Amos przekazywał również pozytywne poselstwo. Nie możemy tego przeoczyć. To prawda, że prorok przemawiał zdecydowanie przeciwko władzy i przeciwko uciskowi ludzi. Jednak w rozdziale 7., gdzie Amos opisuje plagę szarańczy, która zniszczyła całą roślinność, prorok wstawia się za ludem, i prosi, „Panie, przebacz im!” To, co pojawia się następnie jest bardzo interesujące, „Jakże ostoi się Jakub, wszak jest tak maleńki?”… Dlatego Panie przebacz mu! Nie dlatego, że Jakub zmienił swoje myślenie, i zrobił coś dobrego, albo że zrozumiał, że teraz powinien się zmienić. Nie! Ale dlatego że jest on dzieckiem. Dlatego Amos wstawia się jak rodzic za swoim dzieckiem. To jest fascynujące.
Micheasz: Wyraźne słowo.Mi 6,8 jest jednym z najsłynniejszych fragmentów które zostały zapisane w księgach proroków: „Oznajmiono ci, człowiecze, co jest dobre i czego Pan żąda od ciebie: tylko, abyś wypełniał prawo, okazywał miłość bratnią i w pokorze obcował ze swoim Bogiem.” Podobnie jak Amos, Micheasz zapisał wiele ostrych napomnień, które zostały skierowane do ludzi, którzy zaniedbywali „tych najmniejszych, którzy byli w potrzebie”. (2,8-11; 3,8-12). Być może warto jednak skorzystać z okazji, aby zacytować obietnicę zaakceptowania ludzi z powrotem, po tym, gdy Pan Bóg ogłosi wyrok nad nimi. Micheasz kończy swoją wypowiedź słowami pełnymi nadziei(7: 18-20).
Któż jest, Boże, jak Ty, który przebaczasz winę, odpuszczasz przestępstwo resztce swojego dziedzictwa, który nie chowasz na wieki gniewu, lecz masz upodobanie w łasce? 19 Znowu zmiłuje się nad nami, zmyje nasze winy, wrzuci do głębin morskich wszystkie nasze grzechy. 20 Ty okażesz wierność Jakubowi, łaskę Abrahamowi, jak pod przysięgą obiecałeś naszym ojcom za dawnych dni.
Ezechiel: Fałszywi pasterze. Warto zwrócić szczególną uwagę na Ezechiela, ponieważ służył on narodowi, zanim zburzona została Jerozolima i naród został uprowadzony do Babilonu. Prorok również po klęsce nadal służył narodowi. Dzięki temu możemy zobaczyć służbę proroka przed i po upadku państwowości Judy. Jednym z najciekawszych fragmentów księgi Ezechiela jest oskarżenie skierowane do fałszywych pasterzy (34,2-4).
Synu człowieczy, prorokuj przeciwko pasterzom Izraela, prorokuj i powiedz im: Pasterze! Tak mówi Wszechmocny Pan: Biada pasterzom Izraela, którzy sami siebie paśli! Czy pasterze nie powinni raczej paść trzody? 3 Mleko wy zjadacie, w wełnę wy się ubieracie, tuczne zarzynacie, lecz owiec nie pasiecie. 4 Słabej nie wzmacnialiście, chorej nie leczyliście, skaleczonej nie opatrywaliście, zbłąkanej nie sprowadzaliście z powrotem, zagubionej nie szukaliście, a nawet silną rządziliście gwałtem i surowo.
Słowa Ezechiela są bardzo krytyczne wobec pasterzy za to, że nie są wystarczająco łagodni wobec owiec. Czy można by jednak powiedzieć, że ostrzejsze przesłania proroków mogłyby być równie szkodliwe dla zranionych owiec, ponieważ pasterze nie leczyli chorych i nie obwiązywali ran poszkodowanych?
Izajasz: Wybór należy do ludzi. Zarówno Izajasz, jak i Ezechiel znajdują się w pierwszej szóstce „najdłuższych” ksiąg w Biblii. Jednak księgi te różnią się bardzo. Izajasz umieścił w swojej księdze kilka bardzo znaczących i wyjątkowych orędzi. Oto kilka z nich: „Dziecko” (Iz 9,6-7), „Wegetariańskie Królestwo” (Iz 11), Pieśni o „Słudze Jahwe”, zwłaszcza Izajasza 53, „Post w dniu Szabatu” (Iz 58), „Nowa ziemia” (Iz 65-66). W taki czy inny sposób każde z tych orędzi łączy się z tematem „Ci najmniejsi”.
Bardzo podoba mi się fragment z Iz 54-56. Tuż po słynnym fragmencie z rozdziału 53 na temat cierpiącego Sługi Jahwe, Pan Bóg został przedstawiony, jako Bóg, który się troszczy i jest małżonkiem kobiet, które zostały opuszczone przez swoich mężów. W rozdziale 55 znajduje się zaproszenie, aby przyjść i pić. Tam również jest zaproszenie, aby przyjść i szukać Pana dopóki można go znaleźć. Rozdział 56 mówi na temat Bożego domu, który jest duży i otwarty dla wszystkich: dla Izraelitów, którzy powracają dla obcokrajowców, a nawet dla eunuchów. To właśnie w rozdziale 55 dowiadujemy się, że Boże myśli nie są takie jak nasze myśli, ani jego drogi, nie są takie jak nasze drogi. To jest rzeczywiście wspaniały fragment, który brzmi jak ewangelia.
DO PRZEMYŚLENIA
Co stałoby się, gdyby słowa proroków były nieco bardziej łagodne? Czy jest jakaś korzyść gdy język jest nieco łagodniejszy?
Czy przywilej kontrolowania i posiadanie mocy stanowi zagrożenie dla każdej władzy, i prowadzi do nadużyć i zaniedbań „tych najmniejszych”?
Jakie zasady powinny określać, czy i kiedy możemy wykorzystać biblijne fragmenty i zastosować je do naszych czasów?
Czy według popularnych opinii te pełne nadziei słowa pomniejszają wpływ innych, bardziej konfrontacyjnych i otrzeźwiających słów proroka?
Który fragment jest twoim ulubionym tekstem z Izajasza? W jaki sposób łączy się on z tematem, którym zajmujemy się w tym kwartale – „Ci, najmniejsi”?
Komentarze