Co można zrobić, aby przekształcić Szabat z dnia, który mówi nam, czego nie możemy robić, na dzień, który wnosi do naszego życia wolność?
Wydaje mi się, że w czwartym przykazaniu nacisk nie jest położony na ograniczenia – nie możesz zrobić tego, lub tamtego. W tym przykazaniu znajduje się coś o wiele bardziej pozytywnego. Niestety w wielu wspólnotach, które zachowują dzisiaj Szabat, jedyną rzeczą, którą można zrobić w Szabat, to siedzieć na krześle. Tak wygląda tradycyjne podejście do zachowywania Szabatu, gdzie uwaga jest raczej skoncentrowana na ograniczeniach niż na potencjałach. Wychowałem się w społeczności, gdzie kąpiel w jeziorze w Szabat była postrzegana, jako przestępstwo przykazania. Dopiero osobiste studium Dekalogu pomogło mi odnaleźć piękno i dar, jaki zawiera w sobie Szabat w przeciwieństwie do ograniczeń.
W zrozumieniu treści czwartego przykazania pomogło mi wyobrażenie sobie, w jaki sposób przykazanie to może dotrzeć do osoby, która całą swoją tożsamość buduje na produkcji lub wytwarzaniu. Zawsze byłem sobą, która miała skłonności perfekcjonistyczne i która była skupiona na wykonywaniu zadań. Dlatego z łatwością mogę identyfikować się z mentalnością „egipską” zbudowaną na produkcji. Według tej koncepcji, „Jesteś dobry tylko wtedy, gdy coś wytwarzasz. Kiedy potrafisz wytworzyć więcej przy pomocy mniej to jesteś jeszcze lepszy!” Jednak przykazanie o Szabacie odwraca bieguny takiej mentalności. „Możesz odnaleźć swoją prawdziwą wartość, gdy uznasz, że Pan Bóg jest twoim Wyzwolicielem, nawet gdybyś przez cały dzień nie wytworzył niczego.” To jest bardzo radykalna koncepcja.
Wyobraź sobie treść czwartego przykazania z perspektywy ludzi, którzy jako niewolnicy pracowali w Egipcie. Jako niewolnicy musieli pracować w systemie 24/7. Czwarte przykazanie otwierało dla nich nowe horyzonty „przez sześć dni będziesz wykonywał swoją pracę”, ale siódmego dnia jest dzień wolny. Miał to być dzień, w którym nie wykonywało się pracy. Dla ludzi, którzy byli niewolnikami, którzy nigdy nie mieli dnia wolnego, ta informacja musiała brzmieć w ich uszach jak najlepsza wiadomość. Dlatego nie można spoglądać na czwarte przykazanie, jako na ciężar lub coś, co nakłada na nas ograniczenia. Jest to raczej przykazanie, które niesie w sobie wyzwolenie. Szabat był dla nich znakiem wolności. Szabat jest dniem wyzwolenia z pracy.
Wj 20 oraz Pwt 5: Dwa powody przestrzegania Szabatu.
W księdze Wyjścia 20 przyczyna święcenia Szabatu została wyraźnie wyjaśniona. Czcimy Boga, jako Stwórcę. W księdze Powtórzonego Prawa 5 jest podana inna przyczyna: czcimy Boga, jako Odkupiciela i Wybawiciela Izraela z niewoli egipskiej. To ciekawe, że czwarte przykazanie Dekalogu dotyczące Szabatu w wersji deuteronomicznej (w księdze Powtórzonego Prawa), jest bardziej skoncentrowane na potrzebach “tych najmniejszych” niż wersja, która znajduje się w księdze Wyjścia. Szabat łączy wszystkich od szczytu do samego dołu społeczeństwa. W każdym społeczeństwie znajdują się różne poziomy, jednak każdy człowiek powinien mieć prawo do odpoczynku. W księdze Powtórzonego Prawa, jak napisał Chris Wright, „czwarte przykazanie jest jedynym przykazaniem, które ma określony cel (w odróżnieniu od motywacji) - “aby odpoczął twój sługa i twoja służebnica tak jak ty”. (Pwt 5,14). Następnie w tym samym artykule dodaje, że Szabat „był przeznaczony szczególnie dla ludności pracującej”. W końcu odwołuje się do Harolda MacMillan’a, (brytyjskiego premiera w latach 1957–1963), który miał nazwać to przykazanie „pierwszą i największą w historii ustawą chroniącą pracowników”(Chris Wright, Deuteronomic Depression, w: Themelios 19/2 1994, 3).
Sabat, jako prezent zapewniający równość: Manna.
Z księgi Wyjścia 16,16-18 dowiadujemy się, że każdy, kto zbierał mannę, otrzymywał taką samą ilość, bez względu na to, ile zebrał. Innymi słowy, dar manny był wielkim programem wyrównawczym. W 2 Kor 8,10-15, Paweł, cytuje fragment, który pochodzi z historii dotyczącej manny: „Kto wiele zebrał, nie miał za wiele, a kto mało, nie miał za mało.”
Dzień odpoczynku dla bezbronnych.
Przykazanie dotyczące Szabatu zarówno w Wj 20, jak i w Pwt 5 zwraca uwagę na to, że jest to dzień odpoczynku dla najsłabszych i bezbronnych członków społeczeństwa: niewolników zarówno płci męskiej jak i żeńskiej, zwierząt gospodarczych oraz imigrantów przebywających na terenie Izraela. Księga Powtórzonego Prawa jest szczególnie precyzyjna: „aby odpoczął twój sługa i twoja służebnica tak jak ty” (Pwt 5,14).
Dzień uzdrowienia
Warto zwrócić uwagę na Nowy Testament w kontekście Szabatu, zwłaszcza na to, co Pan Jezus uczynił z Szabatem. John Brunt w swojej książce Day for Healing (Pacific Press 2016), skupia się na pięciu cudach Jezusa. Wspomniane cuda zostały dokonane w Szabat. Ten fakt wydaje się wskazywać, że Szabat naprawdę został stworzony w celu uzdrawiania:
- Uzdrowienie człowieka z uschniętą ręką (Mt 12,9-14; Mk 3,1-6; Łk 6,6-11).
- Uzdrowienie pochylonej kobiety (Łk 13,10-17).
- Uzdrowienie mężczyzny z puchliną wodną (Łk 14,1-6).
- Uzdrowienie człowieka przy sadzawce (Jn 5).
- Uzdrowienie niewidomego mężczyzny (Jn 9).
Uzdrowienie człowieka przy sadzawce jest szczególnie interesujące, ponieważ człowiek ten był w takim stanie od 38 lat. Pan Jezus mógł przyjść, aby uzdrowić tego człowieka w innym dniu tygodnia, ale On wybrał właśnie Szabat, aby dokonać tego cudu.
Wydaje mi się, że ten epizod trzeba interpretować w kontekście przeżywania przez Pana Jezusa Roku Jubileuszowego oraz spełnienia obietnic mesjanistycznych. Obiecany władca - Mesjasz miał ogłosić dobrą nowinę dla biednych, uwolnić tych, którzy byli w więzieniu, przywrócić wzrok ślepym, wyprowadzać z ciemności. Opisane w Ewangelii cuda, zwłaszcza przez Łukasza są wypełnieniem tego, co Jezus powiedział o sobie w synagodze, kiedy przeczytał Izajasza 61 i oznajmił, że ten fragment właśnie się wypełnił.
Dlaczego Pan Jezus był selektywny w kontekście dokonywania swoich cudów? Dlaczego nie uzdrowił wszystkich, którzy byli przy sadzawce? Niestety nie posiadamy dobrej odpowiedzi no to pytanie. Nawet uzdrowiony mężczyzna na początku nie do końca zdawał sobie sprawę, kim był Jezus. Potem, gdy się dowiedział, kto go uzdrowił doniósł o tym Żydom. Niektórzy komentatorzy biblijni, zwracają uwagę, że człowiek ten nie okazał nawet wymaganej zazwyczaj w akcie uzdrowienia, wiary. Dlaczego Pan Jezus, podszedł właśnie do niego i uzdrowił go? Czy fakt, że było to w dzień Szabatu ma tutaj jakieś znaczenie?
Można powiedzieć, że w pewnym sensie, działalność Pana Jezusa pełniła podobną rolę jak przymierze na Synaju. Sprzeciwiała się i obalała dominujący wzorzec kulturowy, który był powszechnie zaakceptowany w tamtym społeczeństwie. Być może właśnie cuda, które dokonywał Pan Jezus miały ten sam cel i były zamierzone.
Szabat dla ziemi
W księdze Kapłańskiej 25,1-7 czytamy o Bożym planie Szabatu dla ziemi:
I przemówił Pan do Mojżesza na górze Synaj tymi słowy: 2 Mów do synów izraelskich i powiedz im tak: Gdy wejdziecie do ziemi, którą Ja wam daję, to ziemia ta będzie obchodzić sabat dla Pana: 3 Przez sześć lat będziesz obsiewał swoje pole i przez sześć lat będziesz obcinał swoją winnicę, i będziesz zbierał jej plon. 4 Lecz w roku siódmym będzie mieć ziemia sabat całkowity, odpoczynek, sabat dla Pana. Nie będziesz obsiewał swego pola ani obcinał swojej winnicy. 5 Nie będziesz zbierał żniwa z tego, co samo wyrosło po żniwie twoim, i nie będziesz zrywał winogron z nie obciętych pędów. Ziemia mieć będzie rok odpoczynku. 6 To, co ziemia wyda w czasie swego odpoczynku, będzie dla was pożywieniem - dla ciebie i dla twego sługi, i dla twojej służebnicy, i dla twego najemnika, i dla tych, którzy u ciebie mieszkają, 7 dla twojego bydła i dla zwierząt, które są na twojej ziemi będzie pożywieniem cały jej plon.
Czy plan roku szabatowego dla ziemi, co siedem lat może być wskazówką, że możemy i powinniśmy zaadoptować, szabatowe podejście do wszystkich obszarów życia?
DO PRZEMYŚLENIA
Czy dar manny jest jeszcze jednym sposobem pokazania Izraelitom, że Szabat był darem wyrównującym dla całej społeczności?
Czy szerszy kontekst narracji o Dekalogu w księdze Wyjścia 20 pozwala nam również połączyć odkupienie z przykazaniem o Szabacie? Prolog do Dekalogu który znajduje się w Wj 20:2 umieszcza wszystkie przykazania w kontekście “odkupienia”: “Jam jest Pan, Bóg twój, który cię wyprowadził z ziemi egipskiej, z domu niewoli.”
W jaki sposób zasada równości wyeksponowana w przykazaniu o zachowywaniu Szabatu może mieć zastosowanie we współczesnym świecie?
Werset pamięciowy do naszej lekcji, która jest na temat Szabatu, jest zapisany w Mk 2,27. Warto jednak czytać ten tekst razem z następnym wersetem 28, ponieważ ten fragment daje nam bardzo ciekawe możliwości interpretacyjne:
“Ponadto rzekł im: Sabat jest ustanowiony dla człowieka, a nie człowiek dla sabatu. Tak więc Syn Człowieczy jest Panem również i sabatu.”
Z tego fragmentu wynika, że zadanie Szabatu polegało na przynoszeniu korzyści całej ludzkości. Zazwyczaj podkreślamy, że Pan Jezus był “panem Szabatu”. Aramejski zwrot bar nasha został przetłumaczony tutaj, jako „syn człowieczy”. Może on jednak oznaczać również po prostu „istotę ludzką”. W Starym Testamencie mamy wiele przypadków, kiedy człowiek jest nazwany „synem człowieczym”, szczególnie w księdze Ezechiela. Ezechiel zawsze używa wyrażenia „syn człowieczy”, co może być tym samym wyrażeniem, w języku hebrajskim i aramejskim. Rozumiemy, że teologicznie, Pan Jezus był tym prototypem człowieka. On jest tym najlepszym i doskonałym człowiekiem, który reprezentował istoty ludzkie w swoim życiu. Czy jest możliwe, aby przedstawić jeszcze bardziej antropocentryczną perspektywę tego wersetu? Czy byłoby to zbyt radykalne, gdybyśmy przetłumaczyli ten fragment Ewangelii: „Dlatego człowiek jest panem Szabatu”? Czy taka interpretacja pasuje do tego, co mówi w tym fragmencie Pan Jezus?
W jakim stopniu służba uzdrawiania wykonana przez Pana Jezusa posiada wpływ na nasze zachowywanie Szabatu?
Co możemy zrobić z faktem, że Pan Jezus wydaje się być bardzo intencjonalny w kontekście czynienia dobra w dniu Szabatu.
Komentarze